Zespół pałacowo-parkowy Ogińskich
w Zalesiu
Czesław Jankowski:
Opis Zalesia "Aten Północy"
„(...) Zalesie po śmierci wojewody trockiego Tadeusza Ogińskiego dostało się z podziału familijnego synowi Franciszkowi Ksaweremu, ostatniemu kuchmistrzowi litewskiemu, który, w 1802 przeniósłszy rezydencję swoją do Mołodeczna, ustąpił Zalesie synowcowi swemu Michałowi Kleofasowi.
Stał tam stary pałac z obszernym ogrodem francuzkim; senator wzniósł pałac nowy według planów i rysunków Szulca profesora architektury przy uniwersytecie wileńskim, a ogród przekształcił w angielski, ozdobiony altanami, pomysłu Poussier'a wileńskiego architekta. Przez lat dwadzieścia książę rezydencję swoją upiększał i przystrajał; założono zwierzyniec i ogród botaniczny obfity w rośliny najrzadsze, dostarczane przez Strumiłłę i księdza Jundziłła z Wilna, a przez hr. Chreptowicza ze
szczorsowskich sadów; pobudowano oranżerje, trejbhauzy, strzelnice; po prześlicznym parku, oblanym dwiema niedużemi rzeczkami Bobrynką i Rudziczą, rozrzucono malownicze kioski i romantyczne »świątynie«; jedna z nich otrzymała nazwę świątyni Amelji na cześć najstarszej córki senatora.
Nawet łąki, przylegające do parku, upiększono parterami kwiatów i klombami, a jeden z tych klombów poświęcono innej córce gospodarza domu Emmie. W zacisznej ogrodu ustroni położony został duży
kamień z napisem na nim, do dziś dnia doskonale znacznym: »Pamięci Tadeusza Kościuszki« (w rzeczywistości napis brzmi „Cieniom Kościuszki” – przyp. MB). Na innym pamiątkowym kamieniu rozkazał senator wyryć nazwisko byłego nauczyciela swego Jana Rolay.
Młyn wodny, oranżerje i pałac, stojące obok siebie w jednej linji 530 stóp długiej, miały na wprost siebie parku skręty i zakręty, klomby drzew, kwiatów kobierce, sztuczne wysepki, mostki konstrukcji misternej; kaplica stała tuż w pobliżu na skraju rezydencjonalnych zabudowań. Drogi wreszcie wszystkie zbiegające się do Zalesia, proste i szerokie, ocieniały pięknych drzew szpalery, a u pocztowego traktu wzniesiono na tle lasu, w guście klasycznego odrodzenia, rzymską, przypominającą Panteon, świątynię.
Dziś jeszcze odczuć nietrudno wdzięk ów i malowniczość ową, któremi senator Ogiński wiejską siedzibę swoją otoczyć potrafił. (...)”
[Czesław Jankowski „Powiat oszmiański” część 2]
Michał Kleofas OGIŃSKI
Książę, właściciel Zalesia, który przyczynił się do jego rozkwitu. Urodził się 25 września 1765 w Guzowie koło Warszawy, zmarł 15 października 1833 we Florencji. Kompozytor, muzyk, polityk, poseł polski w Hadze i Londynie, organizator oddziałów wojskowych w czasie insurekcji kościuszkowskiej, od 1810 radca i senator w rządzie cara Aleksandra I.
Polonez
"Pożegnanie Ojczyzny"
Skomponowany przez M. K. Ogińskiego w Zalesiu jeden z najbardziej znanych i najczęściej wykonywanych polskich polonezów (wiele osób pamięta ten utwór z własnej studniówki !), obecnie wypierany na balach przez poloneza z filmu "Pan Tadeusz" Andrzeja Wajdy. Po kliknięciu na okładkę partytury pochodzącej z roku 1880 zobaczycie XIX - wieczny zapis nutowy tego utworu, a jego dźwięk towarzyszy nam po każdorazowym otwarciu tej strony.
(Jeśli muzyka się nie włącza to spróbuj przejść tutaj).
Zespół pałacowo - parkowy Ogińskich w Zalesiu
Nr 1: Budynek pałacowy (do maja 2011 roku w kształcie litery L) - wejście główne;
Nr 2: Budynek pałacowy (od 2011 roku w kształcie litery F) - część dobudowana współcześnie w oparciu o rysunek z epoki;
Nr 3: Budynek pałacowy - oranżeria;
Nr 4: Młyn;
Nr 5: Kaplica pałacowa (obecnie czynna - pełni funkcje sakralne);
Nr 6: Ruiny budynku - być może kolejnej altany parkowej (lub budynku współczesnego);
Nr 7: Kamień w parku poświęcony Joanowi Rolayowi - nauczycielowi Ogińskiego;
Nr 8: Altana parkowa;
Nr 9: Kamień w parku poświęcony "Cieniom Kościuszki";
Klasycystyczny pałac w Zalesiu wybudowano na zlecenie księcia Michała Kleofasa Ogińskiego w latach 1802-1805. Budowę nadzorował wileński architekt Józef Poussier, zaś autorem projektu był profesor architektury z Wilna Michał Szulc. Do roku 2011 zachowały się dwa skrzydła pałacu ułożone na planie litery L (pod kątem prostym w stosunku do siebie). Część główna – długa na ponad 50 metrów – to trzy pawilony piętrowe (dwa boczne i środkowy) nazywane czasem "wieżami", pomiędzy którymi zbudowano parterowe łączniki. Pawilon środkowy od strony zewnętrznej posiada czterokolumnowy portyk, nad którym kiedyś znajdował się trójkątny fronton (obecnie w ruinie). Na dachu tego pawilonu znajduje się smukły obelisk, kiedyś zwieńczony zegarem. Z lewej strony części głównej wychodzi skrzydło boczne (ca 160 metrów długości wraz z oranżerią) – parterowe, za wyjątkiem części środkowej dwukondygnacyjnej (pawilon wzorowany na bocznych pawilonach z części głównej). Na końcu tego skrzydła znajduje się parterowa oranżeria – pierwotnie przeszklona, z szesnastoma (a nie jak pisze Aftanazy z piętnastoma) półkolumnami. Od maja 2011 roku prowadzone są prace zabezpieczające i dostosowujące pałac do potrzeb obiektu hotelowo – konferencyjnego, w ramach których zmieniono architekturę pałacu poprzez dobudowanie dodatkowego skrzydła - wychodzącego z części dwukondygnacyjnej skrzydła bocznego - równolegle do części głównej (budowla ta inspirowana jest prawdopodobnie XIX-wiecznym stalorytem Leonarda Chodźki potwierdzającym w tym miejscu istnienie obszernej cieplarni). Zatem obecnie plan zabudowań pałacowych przypomina literę F.
Park pałacowy - pierwotnie o powierzchni ca 20 ha - składał się z dwóch części: przed pałacem regularnej - utrzymanej w czasach Ogińskich w stylu francuskim (obecnie praktycznie nieistniejący) oraz za pałacem wokół stawu i wzdłuż doliny rzeczki. Park został w znacznym stopniu zniszczony podczas I wojny światowej, bowiem w tej okolicy zatrzymała się na niemal trzy lata linia frontu niemiecko-rosyjskiego. W parku zachowała się klasycystyczna murowana altana z czterokolumnowym portykiem i trójkątnym frontonem oraz dwa kamienie pamiątkowe z czasów Michała Kleofasa Ogińskiego. Stojąc twarzą do altany - pierwszy znajduje się około 80 metrów w lewo po drugiej stronie rzeczki i jest poświęcony nauczycielowi Ogińskiego Janowi Rolayowi (łaciński napis wyryty na kamieniu głosi: "Institutori suo Joan Rolay gratus discipulus M.O. MDCCCXXII"), zaś drugi około 100 metrów w prawo z wyrytym napisem w języku polskim: "Cieniom Kościuszki". Niejako przedłużenie linii bocznego skrzydła pałacu stanowi zdewastowany, dwukondygnacyjny budynek dawnego młyna, przy którym znajdowała się tama spiętrzająca wody stawu pałacowego.
Galeria fotografii
|
