logo portalu
odsylacz do strony głównej genealogia kresy oszmiański odsylacz do podstrony Miasta i Miejscowości genealogia kresy oszmiański odsylacz do podstrony Mapy genealogia kresy oszmiański odsylacz do podstrony Wydawnictwa genealogia kresy oszmiański odsylacz do podstrony Historia i demografia genealogia kresy oszmiański odsylacz do podstrony genealogia kresy oszmiański odsylacz do podstrony Przydatne adresy genealogia kresy oszmiański odsylacz do podstrony Księga Gości genealogia kresy oszmiański odsylacz do podstrony Kontakt genealogia kresy oszmiański

Oszmiańska świątynia parafialna

genealogia widok kościoła

Pierwszą świątynię katolicką ufundowaną przez króla Władysława Jagiełłę albo - co rozważa Czesław Jankowski - jego brata księcia Witolda, wybudowano w końcu XIV wieku. Kościoły oszmiańskie odrestaurowano dwukrotnie po zniszczeniach w wieku XVI (najazd moskiewski) i XVII (potop szwedzki). Obecna świątynia parafialna pod wezwaniem Św. Michała Archanioła została znacznie przebudowana w latach 1900-1908 (do roku 1906 powstała podstawowa bryła świątyni, natomiast w kolejnych dwóch latach postawiono dwie charakterystyczne wieże) na podstawie projektu architekta Wacława Michniewicza, który stylem nawiązał do baroku wileńskiego. Oficjalnej konsekracji dokonał abp. wileński ks. Romuald Jałbrzykowski w dniu 13 lipca 1938 roku - podczas ostatniej przed II wojną światową biskupiej wizyty duszpasterskiej dokonanej w parafii oszmiańskiej.

Kościół został zamknięty w roku 1948 (po aresztowaniu ks. Holaka) - parafianie zbierali się przy kościele na modlitwy. Ówczesne władze starały się ostatecznie zniszczyć parafię i symbole wiary, między innymi nakładając znaczny podatek na wspólnotę parafialną, grabiąc i niszcząc inwentarz kościelny oraz podejmując nieskuteczną próbę zerwania krzyży z wież kościelnych. genealogia widok tablicy poświęconej ks. W.Holakowi zamordowanemu przez NKWDW roku 1950 kościół ostatecznie został zabrany katolikom i przekazany do dyspozycji rejonowego domu kultury, a następnie był wykorzystywany na wieżę ciśnień oraz skład lnu. W latach 1955 - 1959 reaktywował się komitet parafialny, który podjął bezskuteczne działania zmierzające do przywrócenia parafii i zwrot kościoła, kierując podania do: KC KPZR oraz imiennie Nikity Chruszczowa (sekretarza KC KPZR), Nikołaja Bułganina (premiera ZSRR), Klimenta Woroszyłowa (przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej ZSRR), prokuratora generalnego ZSRR, wydziałów kultury w Moskwie i Mołodecznie, rejonowego komitetu wykonawczego w Oszmianie, a także ambasady PRL w Moskwie oraz gazety "Prawda".

W nocy z 23/24 lipca 1959 roku w kościele wybuchł pożar, który częściowo zniszczył świątynię. W lipcu 1969 roku rozpoczęto przebudowę budynku kościoła na fabrykę sprzętu radiowo-telewizyjnego "Elektronika" (między innymi podzielono główną nawę na trzy kondygnacje, a w miejscu ołtarza głównego wybudowano toalety dla robotników). W tym czasie (maj 1970) ostatecznie zerwano krzyże z wież kościelnych. Fabryka rozpoczęła działalność w lipcu 1970 roku.

W roku 1988 ponownie rozpoczęła się batalia o odzyskanie świątyni. W jej ramach delegacja parafian spotkała się w styczniu 1988 roku z panią Łuckowicz z rejonowego komitetu wykonawczego w Oszmianie, a w marcu tego roku z Nikołajem Kołocejem z obwodowego komitetu wykonawczego w Grodnie.genealogia widok tablicy dotyczącej ponownej konsekracji kościoła W okresie marzec - wrzesień 1988 prowadzono rozmowy w Mińsku, a także zebrano około 2500 podpisów pod listem skierowanym między innymi do Nikołaja Ryżkowa (premiera ZSRR) o zwrot kościoła - w którym podkreślono, że został on zbudowany z funduszy zebranych przez katolików i jest własnością parafian. Świątynia została częściowo przywrócona do sprawowania kultu w roku 1989 (jedna boczna nawa, w pozostałych funkcjonowała dalej fabryka [sic !]), a następnie całkowicie zwrócona parafii. W kolejnych latach [szczególnie intensywnie w okresie 2003 - 2005] przeprowadzono gruntowny remont kościoła, a jego ponowną konsekrację przypomina pamiątkowa tablica.

Budynek kościoła to trójnawowa bazylika, ponad którą – od frontu na nawie głównej - wznoszą się dwie wysokie, ażurowe wieże zakończone krzyżami. Pomiędzy nimi znajduje się wysoka attyka, również zwieńczona krzyżem. Elewację frontową nawy głównej ożywia prostokątny ryzalit zakończony trójkątnym frontonem, pod którym znajduje się napis "TE DEUM LAUDAMUS". Nawy boczne od frontu również posiadają podobne, ale mniejsze ryzality oraz ścianki – attyki. Z tyłu budynku kościoła znajduje się pięcioboczna apsyda (z centralnie umieszczonym na niej krzyżem i figurą Chrystusa Ukrzyżowanego) oraz boczne zakrystie.

Wewnątrz świątyni zostały umieszczone tablice epitafijne: poświęcone ks. Walerianowi Holakowi – proboszczowi i dziekanowi oszmiańskiemu zamordowanemu przez NKWD [odsłonieta w 1992 roku], Józefowi Staniewiczowi – ostatniemu burmistrzowi Oszmiany w latach II RP oraz żołnierzom 8 Oszmiańskiej Brygady Armii Krajowej ,,Tura" [odsłonięta w 1992 roku]. genealogia widok tablicy poświęconej żołnierzom 8 Oszmiańskiej Brygady AK Tura - foto MB





Oszmiańskie księgi metrykalne

Genealogia wymaga kwerendy w archiwach. Dlatego informujemy, że księgi parafialne parafii oszmiańskiej znajdują się (wg stanu na styczeń 2010 roku) w:

(1) Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym w Wilnie [Lietuvos valstybės istorijos archyvas]genealogia widok archiwum w Wilnie
Wykaz ksiąg oszmiańskich w LVIA w Wilnie

(2) Narodowym Historycznym Archiwum Białorusi w Grodnie [Национальный исторический архив Беларуси в г. Гродно]

genealogia widok archiwum w Grodnie
Wykaz ksiąg oszmiańskich w NIAB w Grodnie

(3) "Urzędzie Stanu Cywilnego" w Oszmianie [Ошмянский районный исполнительный комитет Отдел ЗАГС]

genealogia widok rajkomu w oszmianie
Wykaz ksiąg oszmiańskich w ЗАГС w Oszmianie

Tym, których interesuje genealogia trzeba podpowiedzieć, że część ksiąg parafialnych przechowywanych w archiwach w Grodnie i Wilnie została zmikrofilmowana i jest dostępna w czytelni Centrum Historii Rodziny ("mormoni") w Warszawie lub Wrocławiu. Niektóre z tych ksiąg są dostępne także w internecie!

genealogia link do mormonów
Księgi oszmiańskie na mikrofilmach u mormonów

Zobacz opisy parafii dekanatu oszmiańskiego z roku 1784. Parafia OSZMIANA od strony 75.

[praca magisterska Pani Iwony Siwickiej napisana pod kierunkiem prof. dr hab. J. Maroszka na Uniwersytecie w Białymstoku - udostępniona na stronie Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej]